de eerste aandelenhandel ter wereld
PDF versie | Print Versie | Html Versie
Auteur: Reinier Meijer | Via Artikel Post
Gezien: 2266 |
Aantal woorden: 1174 |
Datum: Sat, 10 Mar 2012 |
0 commentaar
In amper 400 jaar groeide Amsterdam uit van een klein vissersdorpje aan de monding van de Amstel tot een van de rijkste steden ter wereld. Dat Mercurius, de god van de handel, hierbij een flinke vinger in de pap had, staat als een paal boven water. Tegenwoordig hoef je maar een wandeling door de binnenstad van Amsterdam te maken of je kan de sporen van deze lang vervlogen 'handelstijden' van dichtbij aanschouwen.
De opkomst van Amsterdam als handelsstad begon toen Amsterdam in 1275 "tolprivilege" van graaf Floris V kreeg. Dit privilege hield in dat de graaf de Amsterdamse schepen vrije vaart verleende over de Hollandse wateren. Deze tolprivilege heeft de kleine Amstelstad zeker geen windeieren gelegd. Een handel die voornamelijk geconcentreerd was in bier en haring breidde zich in de loop van de eeuwen uit tot een bloeiende handel in kruiden, specerijen, graan, hout, koffie, zout en nog veel meer.
De groei bereikte in de 17e eeuw haar hoogtepunt. In deze periode had Amsterdam een van de belangrijkste havens van Europa. Dat de 17e eeuw de Gouden Eeuw wordt genoemd is niet zonder reden. Het was de belangrijkste eeuw uit de Amsterdamse geschiedenis, de eeuw van Michiel de Ruijter, de Scheepsjongens van Bontekoe en Rembrandt. Maar het was ook de eeuw van de aanleg van de Grachtengordel en de Jordaan.
Amsterdam was in deze tijd een echte handelsstad, goederen van over de hele wereld kwamen naar Amsterdam om van daaruit weer verder te worden verhandeld. Met al deze handel is het ook niet verwonderlijk dat de handel in aandelen in deze periode uitgerekend in Amsterdam het levenslicht zag.
Het begrip aandeel was in principe niets nieuws onder de zon. Zo werden er al aandelen uitgegeven door scheepvaart ondernemingen in Brugge en Antwerpen. Het grote verschil was echter wel dat in deze steden geen handel bestond in deze aandelen. De VOC maakte daar verandering in.
De VOC was in 1602 opgericht omdat de voorcompagnien zoals de Brabantse Compagnie, de Rotterdamse Compagnie, de Oude Compagnie, die voorheen op eigen houtje naar Nederlands Indië gingen, een sterkere concurrentiepositie wilde hebben tegenover de Portugezen en de Spanjaarden.
De VOC had natuurlijk startkapitaal nodig en wilde dit bereiken door in 1602 verhandelbare aandelen uit te geven. In het huis van Dirck van Os, in de Nes in Amsterdam, konden de mensen zich inkopen in de VOC voor een bedrag van 300 gulden. Aan het eind van de inschrijving telde de VOC 1143 aandeelhouders en het bijeengebracht bedrag bedroeg 6.424.588 gulden, dit was in de 17e eeuw zeker een hoop geld.
Vanaf dat moment was de handel in aandelen geboren. Deze handel was mogelijk, omdat elke Nederlander deze aandelen kon kopen, maar ook weer verkopen, dit was voorheen nooit mogelijk geweest. De deelnemers werden aandeelhouders genoemd en moesten het ingetekende kapitaal in vier termijnen afbetalen.
De koop en verkoop van aandelen gebeurde door registratie in het aandelenregister van de VOC op naam van de koper in aanwezigheid van twee bewindhebbers, die de aandelenoverdracht met hun originele handtekening bevestigden. Zo werd het Amsterdamse kantoor van de VOC door de handel in eigen aandelen de eerste aandelenbeurs ter wereld.
De eerste aandelen werden verhandeld op de Nieuwe Brug, deze brug bevond zich op de plek waar nu het Centraal Station staat. Hier kwamen de handelaren in de buitenlucht bijeen om de aandelen te verhandelen. Bij slecht weer werd deze handel verplaatst naar de nabij gelegen Sint Olofskapel. De Sint Olofskapel bestaat nog steeds en bevindt zich op de Zeedijk, schuin tegenover café in ’t Aepjen ( een van de twee nog laatst overgebleven houten huizen in Amsterdam ).
Al snel werd besloten dat een wereldstad als Amsterdam toe was aan een echt beursgebouw en in 1607 werd begonnen met de bouw van een nieuw beursgebouw op het Rokin.
Het toenmalige Amsterdamse stadsbestuur was de grote initiator van het beursgebouw, ze wilde daarmee de handel op één plek in de stad concentreren. De bouw stond onder de leiding van, hoe kan het ook anders, stadsbouwmeester Hendrick de Keyser. Het ontwerp was gedeeltelijk afgekeken van de beursgebouwen in Antwerpen en Londen en in 1611 kwam het beursgebouw gereed.
Het overgrote deel van de transacties die in de beurs van de Keyzer werd gesloten betrof de goederenhandel, zoals de handel in graan, hout en bier. Helemaal achter in de Beurs werd er een plekje vrijgehouden voor de handel in aandelen van de VOC en de WIC. Dit heeft er voor gezorgd dat deze beurs wordt beschouwd als oudste aandelenbeurs ter wereld.
Deze Beurs was echter een paar uur per dag open, voor veel handelaren was dit lang niet genoeg en werd de aandelenhandel buiten de Beursuren om, op de Dam voortgezet.
In 1835 werd het Beursgebouw van Hendrick de Keyzer vervangen door de Beurs van Zocher. De Beurs van Zocher stond op de plek waar tegenwoordig de Bijenkorf staat. Deze Beurs van Zocher werd gebouwd naar een ontwerp van de architect Jan David Zocher. Dat de Amsterdammers niet bepaald blij waren met dit nieuwe beursgebouw blijkt wel uit de bijnamen die het gebouw kreeg. Zo werd het gebouw ook wel het ‘’het Mausoleum’’, ‘’het togtige wonder van Amsterdam’’, en ‘’de sta in de weg’’ genoemd.
Uiteindelijk werd in 1903 besloten om het Beursgebouw van Zocher te vervangen door een nieuw beursgebouw, namelijk de Beurs van Berlage. In dit gebouw heeft een krappe 100 jaar beursactiviteiten plaatsgevonden en als laatst vertrok in 1987 de optiebeurs naar Beursplein 5.
De Beurs van Berlage is uitgeroepen tot een rijksmonument en behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
Je hoeft maar een blik in het oude centrum van Amsterdam te werpen om de sporen terug te vinden van de handel. Een aantal kenmerken gebouwen hebben de tand des tijds weten te doorstaan. Denk bijvoorbeeld maar aan de Sint Olofskapel, waar gedurende de eerste jaren van de aandelenhandel, deze handel bij slecht weer werd voortgezet, de Beurs van Berlage een prachtig rijksmonument tegenover de Bijenkorf.
Maar natuurlijk ook de grachtengordel vol met pakhuizen, welke zonder de VOC-aandelen en de handel daarin nooit tot stand zou zijn gekomen. Wil je meer weten van de handel in aandelen en het roerige handelsverleden van Amsterdam wandel dan gezellig mee met de VOC rondleiding!
Over de Auteur
Reinier Meijer is gids in Amsterdam
Gerelateerde artikelen
- deel dit artikel met anderen
Beoordeling: Nog niet beoordeeld
Login om te stemmen
Commentaar 
Geen commentaar geplaatst.
Commentaar toevoegen
Je hebt geen toestemming om commentaar te geven. Als je inlogt dan mag je misschien wel commentaar toevoegen.
